موسسه کال ارث
خلیلی پس از سال ها فعالیت در زمینه معماری و سرپناه های ارزان سازگار با محیط زیست موسسه کال ارث (Cal-Earth) را تاسیس کرد. کال ارث وابسته به موسسه هنر و معماری کالیفرنیا، یک سازمان غیرانتفاعی است که به ارائه راه حل هایی ساده برای رفع کردن نیاز انسان به پناهگاه از طریق تحقیق، توسعه و آموزش می پردازد. ایده کال ارث رسیدن به دنیایی است در آن هر شخصی قادر است با استفاده از زمین زیر پایش، خانه ای امن و پایدار بسازد.
کمبود مسکن جهانی است و در حال حاضر میلیون ها پناهنده، آواره و بی خانمان در دنیا وجود دارد و ده ها میلیون نفر زاغه نشین. با ایجاد چالش های زیست محیطی و بیشتر شدن بلایای طبیعی و انسانی کمبود دمسکن ر دهه های آینده شدیدتر هم می شود. کال ارث برای پاسخگویی به این نیاز مبرم ایجاد شد. در طرح های خودیاری این موسسه براس ساخت سرپناه سازگاری با محیط زیست و پایداری هم مدنظر گرفته و گونه خاصی از معماری به مردم آموزش داده می شود. در کال ارث باور این است که با بهره بردن از مصالح طبیعی و بومی هر منطقه، زمین و خاک، کیسه های ماسه و سیم خاردار می توانیم با دستان خود هر خانه ای را بسازیم. خانه ای که دارای معیارهای امروزی برای ایمنی، زیبایی، بهره وری انرژی و آسایش باشد.
طرح های کال ارث مورد تایید ناسا و مورد استفاده سازمان ملل متحد قرار گرفته، بارها در رسانه ها بازنشر شده و جایزه معماری آقاخان را هم دریافت کرده اند. تکنیک کال ارث ثبت اختراع نیز شده است. تکنیکی که به واسطه آن معماری سنتی وابسته به زمین و محیط و مواد طبیعی را با الزامات ایمنی جهانی معاصر ادغام می کند و آزمایش های کد زلزله شدید را در نیز در کالیفرنیا از سر گذرانده است. هر ساله صدها نفر از طریق برنامه های آموزشی داخلی، بین المللی و اینترنتی کال ارث دوره می بینند. کارشناسان و فارغ التحصیلان این مجموعه در 40 کشور از پنج قاره کارگاه ها و دوره هایی آموزشی را برگزار کرده اند.
کال ارث به احترام بنیانگذار فقید این موسسه نادر خلیلی از ایده معماری مبتنی بر عناصر طبیعی زمین، آب، هوا و آتش و وحدت آنها در خدمت پیروی می کنند و ماموریت موسسه را در تأمین سرپناه را ادامه میدهد. ساخت خانه برای بی خانمان ها و آوارگان جهان، توانمندسازی مردم برای ساخت سرپناه و به حفظ سیاره ای که همه ما در آن مشترک هستیم آرمان اصلی نادر خلیلی بود.
نادر خلیلی و مولانا
نادر خلیلی معتقد بود آب، آتش است و خاک، آب؛ همه عناصر با هم معنا می گیرند. وی در کتاب رقص در آتش مولانا می گوید: «من از اشعار مولانا در سبک جدید معماری خود الهام گرفتم، او بیش از هرکسی به ترکیب این عناصر با هم پرداخته و حال آنکه این وجه از اشعار مولانا نادیده گرفته شده است.» خلیلی در کنار سازه های شگفت انگیزش به ترجمه دیوان اشعار مولانا و کلیات شمس تبریزی نیز پرداخته است. او در جایی می گوید: «در این هفتصد سال بعد از مولوی، بسیاری از مردم با خواندن شعرهای این شاعر چراغ دلشان روشن شده است و من هم یکی از این افراد هستم.»
او باور دارد که اشعار مولانا به مکان یا زمان خاصی تعلق ندارند. به گفته وی همه انسان ها با قلبی آزاد دنیا می آیند و برای اینکه تا ابد آزاده باشند باید خود را تسلیم عشق کنند. پروفسور William C. Chittick می گوید: «کاری که نادر خلیلی انجام داد این بود که ثابت کرد اشعار مولانا در زندگی روزانه ما هم می توانند کاربرد داشته باشند. به باور مولانا زیبایی جزیی جدا نشدنی از روح آدمی است، نادر خلیلی هم زیبایی را به معماری کشانده و تا چشم روح آدمی از آن لذت ببرد.»
گنبد رومی کالیفرنیا در امریکا اثر نادر خلیلی
گنبد رومی
طرح های کال ارث متنوع و گسترده است. از ساخت یک پناهگاه اضطراری کوچک برای یک نفر که در یک روز می توان دهکده ای از آن ساخت تا یک خانه سه خوابه با انباری و پارکبنگ که همه با استفاده از همین اصول ساخته می شوند. در وبسایت کال ارث سیزده نمونه خاص از آثار ساخته شده توسط کال ارث به نمایش در آمده اند. که گنبد رومی در کالیفرنیا یکی از آن هاست که به نام شاعر محبوب محبوب نادر خلیلی نامگذاری شده است. این گنبد توسط تعداد انگشت شماری از هنرجویان کال ارث که هیچ تجربه ای در بنایی نداشتند ساخته شده است. همه آجرها را هم یک تولیدکننده مصالح ساختمانی اهدا کرده بود. البته از مصالح مرجوعی اش. یعنی همه آجرها از نظر فرم، رنگ و ابعاد مشکل داشته اند.
طراحی فضا و قرار گرفتن روزنه ها در آن از مثل مراحل یک فیلم و تماشای آن می مانند. به گونه ای که وقتی در داخل این بنا می چرخید و می توانید به طور پیوسته بیرون را ببینید درست مثل تماشای صحنه های به هم پیوسته یک فیلم که در واقع بین آن ها فواصلی وجود دارد. همچنین این طرح امکان بالا رفتن از گنبد را از خارج فراهم می کند که یکی از فعالیت های مورد علاقه برای همه بازدید کنندگان جوان و حتی بزرگسالان است. یکی دیگر از آثار کال ارث نیز به نام مولاناست؛ گنبد رومی هسپریا. این اثر هم زیبایی چشم نوازی دارد و آجرهای لعاب دار و با طرح و نقش های ساده که در کنار هم ریتمی دیدنی را ایجاد کرده اند. خلیلی گفته است آثارش «شعر ملموس» هستند و اغراق نیست اگر بگوییم گنبد رومی هسپریا در این میانه احتمالا غزلی ناب است.
رویای مولانا در خواب نادر خلیلی
نادر خلیلی روایت جالبی از رویای مولانا دارد که خواندن این روایت می تواند ارتباط عمیق و عاطفی او با مولانا را بیشتر آشکار کند. «اشعار رومی به زبان فارسی بیش از پنجاه سال است که در گوش من زمزمه می شود. اقیانوس بی پایان شصت و پنج هزار بیتی او، به من خلاقیت بخشیده است. من توانستم برای دو دهه در آبهای آرام اشعار مولانا جستجو کنم و دیدار او در خواب به من شهامت کافی داده است تا از افکار و اشعار وی درکارهایم الهام گیرم.
در رؤیای من، مولوی با چند همراه در خیابان کنار جدول ایستاده است. مولوی که در خوابم حدود بیست و هشت ساله به نظر می رسد، چهره ای جوان و شاداب دارد. صورتش گرد است و موها را آب و شانه کرده است. او کت و شلوار آبی خاکستری دارد و پیراهنی سفید بر تن کرده که دکمه آخر آن را نبسته است. لبخند او مطمئناً بارزترین ویژگی ظاهری اوست، لبخندی که نشانگر، فروتنی، شکست ناپذیری، بی نیازی و عشق است.
من که در سمت دیگر خیابان هستم، به او لبخند می زنم و می خواهم به طرف او بروم اما مردی که در کنارش قرار دارد، دشمن من است. این مرد که راهنمای مولانای جوان در شهر است، تنها کسی است که از من متنفر است، دقیقا به همان اندازه که من زمانی از او نفرت داشتم. به هر سختی شده خودم را راضی می کنم تا به سمت مولانا بروم و تنها به خاطر دیدار او از دشمنم طلب عفو کنم، دقیقا در همان لحظه است که مولانا را در کنار خود می یابم. پشت میزی نشسته ایم و به برگه ای که روی آن چیزی با خط نستعلیق نوشته شده زل زده ایم. در همان لحظه است که من آرامش قلبی خود را می یابم و به او می گویم: «این اشعار مورد علاقه من از توست که به خط خوش نوشته ام.» مولانا به کاغذ نگاهی می اندازد سپس من به او می گویم:
اما بیتی که بیش از همه دوست دارم را ننوشته ام:
آب کم جو تشنگی آور بدست
تا بجوشد آب از بالا و پست
او لبخند می زند و می گوید این بیت مورد علاقه خودم نیز هست.
و من از خواب می پرم.»
گنبد رومی هسپریا
گنبد رومی کالیفرنیا در امریکا اثر نادر خلیلی